Γράφει ο Δημ. Δελιόπουλος
Συνέχεια από την 1η Ενότητα (κλικ ΕΔΩ)
- Αρχίζω από τον Αρχαιολόγο Μανώλη Ανδρόνικο, στον οποίο οφείλω να προσθέσω έναν τίτλο ακόμα: Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Τον πρωτοείδα, όντας μαθητής γυμνασίου στη Βέροια, τη μακρινή δεκαετία του 1950. Ο παιδονόμος μας, ο κυρ’ Παναγιώτης, όπως τον αποκαλούσαμε, φόβος και τρόμος μας, γιατί γύριζε στους δρόμους της πόλης μετά την απαγορευμένη ώρα, την εβδόμη ή ογδόη βραδινή, αν θυμούμαι καλά και έγραφε όσους την παραβίαζαν. Ο ίδιος άνθρωπος ασκούσε και χρέη αρχαιολόγου ή αρχαιοφύλακα ή κάτι τέτοιο. Η ιδιότητά του αυτή τον έφερνε σε επαφή με τον νεαρό και ευειδή διοπτροφόρο αρχαιολόγο, ο οποίος κάποιες φορές πέρασε από τον αυλόγυρο του σχολείου.
Ο χρόνος κύλησε, ο νεαρός καθηγητής έγινε ένας ηλικιωμένος και στοχαστικός ερευνητής, αρχαιολόγος, που ειδικεύτηκε στη γειτονική μας Βεργίνα. Τα αποτελέσματα των ερευνών του τα γνωρίζουμε όλοι ή σχεδόν όλοι και εξίσου καλά, αν όχι καλύτερα τα γνωρίζουν και οι ξένοι.
Για λόγους που αγνοώ, ο Ανδρόνικος, ευρισκόμενος στον κολοφώνα της δόξας του, δέχτηκε την πρόσκληση μιας ομάδας νεαρών Αλεξανδρινών να ρθεί και να μιλήσει στην πόλη μας, για τα απίστευτα ευρήματα στην Τούμπα, και όχι μόνο, της Βεργίνας. Ο άνθρωπος ήρθε προθυμότατα και η αίθουσα του κινηματογράφου ξεχείλισε από Ρουμλουκιώτες, που έσπευσαν ν’ ακούσουν τον γλαφυρό ομιλητή ν’ αφηγείται και να δείχνει με πρωτοποριακά, για την εποχή του, τεχνικά μέσα εικόνες έγχρωμες, επί το πλείστον, των υπέροχων ευρημάτων του.
Το όνομα και η εικόνα του Ανδρόνικου εκείνη την εποχή υπήρχε στις καρδιές όλων των κατοίκων του κάμπου, πολύ περισσότερο, γιατί είχε ήδη αρχίσει η γελοία προπαγάνδα γειτόνων μας περί Μακεδονίας, που έπρεπε να αποκαλείται Μακεντόντσκι και άλλες αηδίες, που δεν είναι του παρόντος.
Η συμβολή του έργου, ανασκαφικού και συγγραφικού του Ανδρόνικου στο κλείσιμο των απύλωτων στομάτων των γειτόνων μας και όχι μόνο, για το αν εσείς κι εγώ και τα παιδιά μας δικαιούμαστε να αυτοαποκαλούμαστε Μακεδόνες, είναι τεράστια. Και όλα αυτά όχι με μεγαλοστομίες και γελοιότητες, αλλά με έργο επιστημονικό, με τις μαρτυρίες των ευρημάτων, με το περιεχόμενο πηγών διαυγών.
Ε, λοιπόν, αυτόν τον άνθρωπο είναι δείγμα αχαριστίας δικής μας να μην τον έχουμε τιμήσει όχι με μια προτομή, όπως αναμφισβήτητα οφείλουμε, αλλά ούτε με την ονοματοθεσία ενός δρόμου της πόλης μας. Μένω στην οδό Σχολείων. Ποιον τιμούμε με αυτόν τον τίτλο; Μήπως τα σχολεία; Αυτά τα τιμούν οι μαθητές, που όταν αργότερα διαπρέπουν, αναφέρουν με υπερηφάνεια ότι είναι απόφοιτοι του τάδε σχολείου.
Τι χρειάζεται, λοιπόν; Μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και μερικές πινακίδες με το όνομα, τις χρονολογίες γέννησης και θανάτου του τιμώμενου και φυσικά η ιδιότητά του.
- Ζώης Γεώργιος. Εδώ τα πράγματα δεν είναι απλά. Το όνομα του Ζώη δεν υπάρχει σε καμιά εγκυκλοπαίδεια ούτε σε επίσημο ιστορικό σύγγραμμα. Ίσως ν’ αναφέρεται από τοπικούς ιστοριογράφους, οι οποίοι καταπιάστηκαν με την ιστορία του Γιδά και των γύρω χωριών την περίοδο 1940-1950.
Όσα γνωρίζω προσωπικά, προέρχονται από προφορικές αφηγήσεις και χωρίζονται σε δυο τομείς: Στην ιδιότητα του διερμηνέα κι εκείνη του πολεοδόμου.
Την πρώτη, την απέχτησε την περίοδο 1941-1944. Νομίζω ότι τώρα και οι αμύητοι μπορούν να υποψιαστούν τι είδους διερμηνεία έκανε ο Γ. Ζώης. Πράγματι ο άνθρωπος αυτός είχε σπουδάσει σε Πολυτεχνείο της Γερμανίας, άρα γνώριζε άπταιστα τη γερμανική γλώσσα και όταν οι ΝΑΖΊ εγκαταστάθηκαν και στην πόλη μας, χρειάζονταν ανυπερθέτως έναν γερμανομαθή, που να τους εξυπηρετεί.
Εδώ ας κάνουμε μια στάση στην αφήγησή μας. Σχεδόν πανελληνίως οι άνθρωποι που πρόσφεραν υπηρεσίες στον κατακτητή ήταν πλήρως εξωνημένοι, που σημαίνει εξαγορασμένοι, πουλημένοι στον κατακτητή, στον οποίο παραχώρησαν όχι μόνο την ψυχή τους, αλλά και κάθε ιερό και όσιο της Πατρίδας τους. Οι περισσότεροι από αυτούς είχαν κακό τέλος, είτε διότι τους εκδικήθηκαν οι καθαροί πατριώτες είτε διότι εκτελέστηκαν από τους ίδιους τους «εργοδότες» τους, λίγο πριν ξεκινήσουν ηττημένοι πια, για την ισοπεδωμένη Χώρα τους.
Ήταν ένα από αυτά τα άθλια καθάρματα ο Γεώργιος Ζώης; Αναμφισβήτητα ΟΧΙ. Δάνεισε τη λαλιά του στον κατακτητή, κράτησε όμως την ψυχή του καθαρή. Φυσικά και δεν τον γνώρισα προσωπικά. Όσα καταθέτω εδώ προέρχονται από μαρτυρίες ανθρώπων, οι οποίοι έχουν, καλύτερα είχαν, γιατί τώρα πια ανήκουν στον κόσμο των μακάρων, γνώση περί του ανθρώπου. Οι πληροφορίες μου μάλιστα λένε ότι, όχι μόνο δεν έβλαψε κατά τον γνωστό τρόπο της προδοσίας, αλλά βοήθησε τους συμπατριώτες του, κάποτε διακινδυνεύοντας την ίδια του τη ζωή.
Τις πληροφορίες αυτές τις αποδέχομαι, γι’ αυτό τον συγκαταλέγω μεταξύ των άξιων να τιμηθούν από την Πόλη, την οποία ευεργέτησε.
Την ευεργέτησε όμως και με έναν άλλο τρόπο. Όπως βλέπετε στον τίτλο ήταν σπουδασμένος πολεοδόμος στην προπολεμική Γερμανία. Όταν πέρασε η μπόρα του πολέμου και οι τότε κοινοτάρχες αποφάσισαν να ρυμοτομήσουν την πόλη, ανέθεσαν τα σχέδια στον Γ. Ζώη. Εκείνος εμπνευσμένος από τον αρχαίο πολεοδόμο των κλασικών χρόνων, τον Ιππόδαμο ( 498-408 π.Χ.), χάραξε «ευρείες και ευθείες» γραμμές δρόμων, που σημαίνει πλατείς και ευθείς δρόμους, προσδιόρισε άνετες και καλοσχεδιασμένες πλατείες, οικόπεδα για κτήρια δημόσια, όπως εκκλησίες, σχολεία και λοιπά καταστήματα. Εκείνο που δεν προέβλεψε και δεν μπόρεσε να το αποκλείσει εντελώς ήταν η κακοήθης αχορταγιά των μεταγενέστερων τοπικών παραγόντων, ευτυχώς ελάχιστων, οι οποίοι παραβίασαν βάναυσα το βασικό σχέδιο. Παρόλ’ αυτά, η Αλεξάνδρεια δεν συγκρίνεται με άλλες πόλεις, οι οποίες αναπτύχθηκαν άναρχα, χωρίς κανένα σχεδιασμό και η ζωή των κατοίκων τους είναι πραγματικά μαρτυρική.
Αυτόν τον άνθρωπο, που δεν ξέρω αν σώζεται κάποιος μακρινός συγγενής του είτε στην Αλεξάνδρεια είτε σε κάποιο γειτονικό χωριό, αν μπορεί να βρεθεί μια φωτογραφία του για να δούμε τη μορφή του, θεώρησα χρέος να τον συμπεριλάβω στην πρότασή μου να τιμηθεί, θεού θέλοντος και Δημάρχου επιτρέποντος, για το πολυποίκιλο έργο του.
Για τους επόμενους δύο είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν πολλοί τοπικοί συμπολίτες μου, όλοι τους λίγο-πολύ συνομήλικοί μου, οι οποίοι θα μπορούσαν να συνηγορήσουν υπέρ της απόδοσης τιμών προς αυτούς με τρόπο πειστικότερο. Όλοι αυτοί ευεργετήθηκαν αρκούντως από τον Φιλόλογο- Λογοτέχνη Γιώργο Ιωάννου και τον Φιλόλογο και Σχολάρχη, Γεώργιο Ψυχούλα.
Παραβιάζοντας τη σειρά με την οποία τους κατέταξα στο εισαγωγικό μέρος, θα προτάξω το όνομα του Σχολάρχη.
Τι χρειάζεται, λοιπόν; Μια απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και μερικές πινακίδες με το όνομα, τις χρονολογίες γέννησης και θανάτου του τιμώμενου και φυσικά η ιδιότητά του. Όλα καλά μέχρι εδώ. Πιστεύω οτι αυτή τη στιγμή υπάρχουν άλλες προτεραιότητες όσο αφορά την πόλη μας. Φυσικά το θέμα της καθαριότητας . Μεγαλο θεμα. Θα παρακαλέσω να τοποθετηθούν κάδοι σε οδούς που έχουν έλλειψη κ επίσης χρήζουν αντικατάσταση.
Όσο για την ονομασία κάποιων οδών ας πάει σε δεύτερο χρόνο. Σας ευχαριστώ για την κατανόηση σας.